Στις 24 Ιουλίου 1974 καταρρέει η Δικτατορία των Συνταγματαρχών και αποκαθίσταται το δημοκρατικό πολίτευμα.

Το 1955 ο βασιλέας Παύλος επισκέπτεται το Μέτσοβο, για να εγκαινιάσει το Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου του Ιδρύματος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα.

Επίσκεψη βασιλικής οικογένειας, 1955.

Ο Παύλος Α΄ γεννήθηκε το 1901 και ήταν γιος του Κωνσταντίνου Α΄ και της Σοφίας. Το 1938 παντρεύτηκε την πριγκίπισσα του Αννόβερου Φρειδερίκη και μαζί απέκτησαν τρία παιδιά: τη Σοφία, τον Κωνσταντίνο και την Ειρήνη. Το 1947, μετά τον θάνατο του άτεκνου αδελφού του, Γεωργίου Β΄, ανέβηκε στον θρόνο, σε μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολη για την Ελλάδα. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν η ισορροπία ανάμεσα στο Στέμμα και τα πολιτικά κόμματα υπήρξε δυσχερής. Η συνεχής ανάμειξη του Παύλου, όπως και της συζύγου του Φρειδερίκης, στην ελληνική πολιτική δημιούργησε δυσαρέσκειες και σφοδρές συγκρούσεις, όπως π.χ. με τον στρατάρχη Α. Παπάγο και αργότερα με τον Κ. Καραμανλή. Ο Παύλος πέθανε το 1964 και τον διαδέχτηκε ο γιος του Κωνσταντίνος.

Το 1947 δημιουργείται το Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα.

Ο βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας σε πίνακα του Γιάννη Μόραλη.

Ο βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας (1885-1950) ήταν εγγονός του Κωνσταντίνου Τοσίτσα, ένα από τα μικρότερα αδέλφια του εθνικού ευεργέτη της Ελλάδας Μιχαήλ Τοσίτσα (1787-1950), ο οποίος είχε εγκατασταθεί στις αρχές του 19^ου αιώνα στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Το 1831 του απονεμήθηκε από τον τοπικό δούκα ο τίτλος του βαρώνου για αυτόν και τους απογόνους του, ως επιβράβευση της μεγάλης εμπορικής δραστηριότητας της οικογένειας Τοσίτσα.

Ο βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας έζησε στην Ελβετία και τη Γαλλία. Αν και δεν διατηρούσε σχέσεις με τον ελληνικό χώρο, πείθεται, κατόπιν μακροχρόνιας αλληλογραφίας και προσωπικών επαφών με τον Ευάγγελο Αβέρωφ, να συστήσει φιλανθρωπικό ίδρυμα για να βοηθήσει την ιδιαίτερη πατρίδα των προγόνων του. Το ίδρυμα συστάθηκε τον Ιούνιο του έτους 1947 με την ονομασία «Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα» και έχει ως κύριο σκοπό την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής του Μετσόβου, απ’ όπου καταγόταν ο ιδρυτής.

Με τα χρήματα του Ιδρύματος ανοικοδομήθηκε η προγονική του οικία στο Μέτσοβο, η οποία λειτουργεί σήμερα ως λαογραφικό μουσείο, και το καμένο από το 1947 κτήριο του δημοτικού σχολείου. Επίσης, δημιουργήθηκε νοσοκομείο, πριονιστήριο, τυροκομική μονάδα, γυμναστήριο, χιονοδρομικό κέντρο και χρηματοδοτήθηκε πλήθος άλλων κοινωφελών και αναπτυξιακών έργων. Στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου αποπερατώθηκαν, με δαπάνες του Ιδρύματος, πάνω από 107 σχολεία. Τέλος, ιδρύθηκε στην Κάτω Κηφισιά φοιτητική εστία για Ηπειρώτες σπουδαστές.

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ ασχολήθηκε από νωρίς με τα κοινά και επί μισό αιώνα σχεδόν διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική ζωή της Ελλάδας.

Το 1941 έγινε νομάρχης Κέρκυρας και το 1942 συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς για αντιστασιακή δράση. Το 1946 εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής Ιωαννίνων, στη συνέχεια διετέλεσε υφυπουργός και υπουργός Εφοδιασμού, Οικονομίας και Γεωργίας. Από το 1956 ώς το 1963 διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών.

Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση και συνελήφθη. Το 1974 ανέλαβε το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Παράλληλα με την πολιτική του δράση ανέπτυξε συγγραφικό έργο, γράφοντας μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και ιστορικές αναλύσεις.

Για τους κατοίκους του Μετσόβου ο Ευάγγελος Αβέρωφ αποτελεί τον τελευταίο εκπρόσωπο της μεγάλης παράδοσης των τοπικών ευεργετών. Πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Ιδρύματος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα, το οποίο διηύθυνε επί 40 χρόνια, συμβάλλοντας καθοριστικά στη σύγχρονη ανάπτυξη του οικισμού. Εκπληρώνοντας την επιθυμία του βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα, να φέρει ο εκάστοτε πρόεδρος του Ιδρύματος το οικογενειακό του επίθετο, έφερε έκτοτε και το επίθετο Τοσίτσας.

Επίσης, δημιούργησε το Ίδρυμα Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα, στο οποίο δώρισε τη σημαντικότατη προσωπική του συλλογή Ελλήνων ζωγράφων του 19^ου και των αρχών του 20^ού αιώνα, κτίζοντας πινακοθήκη για τη στέγασή της. Παράλληλα επένδυσε στην τοπική αμπελουργία, καλλιεργώντας τον εγκαταλελειμμένο αμπελώνα του Μετσόβου και δημιουργώντας σύγχρονη οινοποιητική μονάδα.

Τον Οκτώβριο του 1944 τα στρατεύματα κατοχής αποχωρούν από την Ελλάδα.

Τελετή αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής από την Αθήνα, Οκτώβριος 1944. (Ε.Λ.Ι.Α.)

Τον Ιούλιο του 1943 ιταλικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν το Μέτσοβο.

Στις 27 Απριλίου 1941 μπαίνουν τα γερμανικά στρατεύματα στην Αθήνα. Η Ελλάδα βρίσκεται υπό τριπλή κατοχή (γερμανική, ιταλική, βουλγαρική).

Γερμανικό τανκ στην Αθήνα,1941. (Ε.Λ.Ι.Α.)

Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1940-1949: ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Η είσοδος της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την αρνητική απάντηση του Ι. Μεταξά στο ιταλικό τελεσίγραφο, παρέσυρε όλο τον ελληνικό πληθυσμό, και ιδιαίτερα τις παραμεθόριες περιοχές, σε μια αιματηρή πολεμική αναμέτρηση με τεράστιο υλικό και ανθρώπινο κόστος. Η μικρή χώρα ήρθε αντιμέτωπη αρχικά με την ιταλική και εν συνεχεία με τη γερμανική εισβολή και γνώρισε τη βιαιότητα της Κατοχής. Διώξεις, εκτελέσεις και πείνα σφράγισαν τις μνήμες των ανθρώπων σε ολόκληρη τη χώρα, αποδεκάτισαν τον πληθυσμό, κατέστρεψαν την οικονομία και τις εθνικές υποδομές και ερήμωσαν την ύπαιθρο. Η αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής από την Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 1944, δεν σήμανε το τέλος του πολέμου όπως στην υπόλοιπη Ευρώπη, εφόσον ένας νέος κύκλος συγκρούσεων, αυτή τη φορά εμφύλιων, θα ξεκινήσει ανάμεσα στον Εθνικό Στρατό και τον Δημοκρατικό Στρατό. Θα λήξει με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, τον Αύγουστο του 1949, και θα κληροδοτήσει στη μεταπολεμική Ελλάδα έναν βαθύ πολιτικό και ιδεολογικό διχασμό με μεγάλο ηθικό κόστος.

To 1937 ιδρύεται ο Εξωραϊστικός Σύλλογος Μετσόβου, με πρόεδρο τον Γρηγόρη Τσανάκα και αντιπρόεδρο τον Ευάγγελο Αβέρωφ. Ο Σύλλογος απευθύνεται σε Μετσοβίτες της διασποράς για οικονομική ενίσχυση του Μετσόβου. Έτσι ξεκινάει η πολύχρονη αλληλογραφία του Ευάγγελου Αβέρωφ με τον εγκατεστημένο στη Λωζάννη και αποξενωμένο από την Ελλάδα βαρόνο Μιχαήλ Τοσίτσα.

Iδιόχειρη επιστολή Ε. Αβέρωφ προς Τοσίτσα.

Στην πρώτη σωζόμενη επιστολή προς τον βαρόνο Μιχαήλ Τοσίτσα, τον Δεκέμβριο του 1938, ο Ευάγγελος Αβέρωφ γράφει: «… φαντάζομαι πως θα υπάρξουν πολλά πράγματα να συζητήσουμε και να μάθουμε οι δυο μας. […] Το όνομά σας σας συνδέει εδώ με πολλά πράγματα και θα το διαπιστώσετε ο ίδιος στην προσεχή επίσκεψή σας».
Σε άλλη επιστολή, του 1938, ο Αβέρωφ στέλνει στον Τοσίτσα φωτογραφίες που τράβηξε ο ίδιος στο Μέτσοβο, για να του δείξει το χωριό:

«Τμήμα του χωριού: η πλατεία της Εκκλησίας γύρω από την οποία βρίσκονται τα σχολεία. Το μεγάλο κτίριο δεξιά είναι αυτό του δημοτικού σχολείου που κατασκευάστηκε το 1888 από το Γεώργιο Αβέρωφ. Στο κέντρο (το σπίτι με τις δύο πόρτες που η μία βρίσκεται πάνω από την άλλη) η σχολή οικοκυρικής και υφαντικής (Ίδρυμα Γ. Τούλη) που εγκαθίδρυσα φέτος το καλοκαίρι. Το δεύτερο σπίτι πίσω από αυτή τη σχολή, είναι αυτό του Νικολάκη Αβέρωφ. Λίγο πιο δεξιά βρίσκεται το σπίτι των προγόνων σας, δεν διακρίνεται όμως».

Το 1924 καταργείται η Εξαρχία Μετσόβου με συνοδική απόφαση του Πατριαρχείου. Στη θέση της ιδρύεται προσωρινά η Μητρόπολη Μετσόβου, η οποία με τη σειρά της θα καταργηθεί το 1929. Το Μέτσοβο θα υπαχθεί στη Μητρόπολη Γρεβενών έως το 1932, οπότε θα προσαρτηθεί στη Μητρόπολη Ιωαννίνων.

Για την απόφαση κατάργησης της Μητρόπολης Μετσόβου, η γενική συνέλευση των κατοίκων της κοινότητας έστειλε τον Δεκέμβριο του 1929 δύο ψηφίσματα διαμαρτυρίας, ένα προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ένα προς την Εκκλησία της Ελλάδος. Θεωρούσαν την απόφαση άδικη και ζητούσαν την ανασύσταση της Εξαρχίας Μετσόβου.